Wychodzi z założenia, że postępowanie człowieka i jego stan psychiczny powinny być rozpatrywane przez pryzmat wzajemnych zależności i powiązań środowiska, w którym jednostka funkcjonuje. Traktuje rodzinę jako coś więcej niż sumę poszczególnych członków, wykorzystując modele bazujące na podejściu systemowym, takie jak używane w teorii gier czy cybernetyce.
Systemowa terapia rodzinna wywodzi się z lat 50. XX w.
Główni twórcy i ich wkład w nurt systemowy to:
- Ludwig von Bertalanffy – Ogólna teoria systemów
- Gregory Bateson – Koncepcja „podwójnego wiązania”
- Salvador Minuchin – Strukturalna terapia rodzinna
- Murray Bowen – Teoria systemów rodzinnych.
Psychoterapia systemowa – główne założenia w 7 punktach:
- Stan psychiczny i funkcjonowanie jednostki są bardziej skorelowane z jej miejscem w układzie powiązań systemowych niż z właściwościami intrapsychicznymi.
- Zaburzenie równowagi w działaniu systemu nawet przez jeden czynnik może mieć różne konsekwencje dla każdego członka danej grupy.
- Poprawa relacji w danym środowisku następuje poprzez wyznaczenie norm postępowania, ustalenie struktury wzajemnych powiązań oraz wypracowanie efektywnej komunikacji.
- System ma dynamiczną strukturę, wzajemne relacje rozwijają się i zmieniają na poszczególnych etapach życia, role są przedefiniowywane, granice są przesuwane, a nowi członkowie dopasowują się do układu.
- Każde środowisko jest określone przez granice zewnętrzne i wewnętrzne, które powinny być korzystnie zbalansowane – z jednej strony chronić integralność i niezależność grupy przed otoczeniem, a z drugiej pozwalać na swobodną wymianę informacji i energii.
- Postawa terapeuty jest pełna szacunku i neutralna dla każdego członka grupy. Ma charakter dyrektywny – terapeuta jest ekspertem, który identyfikuje zaburzenia, analizuje je i jest katalizatorem planowania i wprowadzania modyfikacji.
- Myślenie cyrkularne – reakcje w rodzinie działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego, a nie związku przyczynowo-skutkowego. Każde zachowanie jest reakcją na poprzednie, ale jednocześnie wzmacnia je i stanowi bodziec do kolejnego zdarzenia.
Kto najbardziej skorzysta z terapii systemowej?
Podejście systemowe najlepiej sprawdza się w terapii grupowej dla par, małżeństw, rodzin, których wzajemne relacje zostały zakłócone z następujących powodów:
- zaburzenia odżywiania (np. anoreksja, bulimia, ortoreksja)
- zaburzenia psychiczne i emocjonalne (np. schizofrenia, autyzm, ADHD, depresja)
- konflikty rodzinne (np. dotyczące podziału obowiązków, zarobków, oczekiwań)
- problemy wychowawcze (np. wagarowanie, agresja, izolacja)
- uzależnienia (np. alkoholizm, lekomania)
- patologie (np. przemoc fizyczna i psychiczna, rozpad więzi)
- kryzysy (np. śmierć lub choroba w rodzinie).
Czas trwania terapii
Leczenie zwykle zajmuje od kilku tygodni do około roku, a sesje odbywają się z częstotliwością co dwa lub trzy tygodnie. W miarę postępu w terapii przerwy między nimi robią się coraz dłuższe. Pojedyncze spotkanie ma umożliwić efektywną pracę zespołową, dlatego trwa od 60 do 90 minut.
