Obcowanie ze sztuką wpływa na kreatywność i empatię dzieci. Jest bodźcem do wszechstronnego rozwoju. Animatorka kultury Paulina Maciaszek podpowiada, jak stymulować dziecko w domu, aby chętnie angażowało się w twórcze zajęcia.
Emilia Baranowska: Co daje dziecku kontakt ze sztuką?
Paulina Maciaszek: Mnóstwo korzyści wypływa z obcowania ze sztuką, choć niestety wciąż obniża się jej rangę i ważność w porównaniu z innymi dziedzinami czy przedmiotami szkolnymi. Sztuka obejmuje treści wychowawcze, poznawcze i kształcące. Pozwala zaspokoić wiele potrzeb i rozbudzić nowe, zachęcając tym samym do rozwoju motorycznego, intelektualnego czy emocjonalnego. Kształtuje nasze poczucie estetyki, rozwija umiejętność krytycznego myślenia oraz wyrażania swojego zdania.
W pierwszych latach życia zachęca do rozwoju mowy, wzbogaca zasób słownictwa, dodaje pewności siebie i zachęca do wyrażania własnego zdania. Wreszcie sztuka rozwija kreatywność dzieci, zachęca do poszukiwania nowych rozwiązań, uczy empatii i zwraca uwagę na różnorodność.
Kierunkować ten twórczy proces czy pozwalać na to, na co dziecko ma ochotę?
W sztuce pozwala się dziecku eksperymentować, nie zakłada się ostatecznego wyniku, nie ogranicza, a to sprawia, że dziecko chętnie wyraża emocje, poszukuje spokoju i wyciszenia.
Dodatkowo, jak pokazują badania, osoby będące odbiorcami i twórcami sztuki mają bardziej pozytywne podejście do życia i do świata.
Warto przeczytać: Sztuka lekarstwem na traumy
Kiedy zacząć dawać dziecku materiały do malowania?
Kontakt ze sztuką powinien istnieć w życiu dziecka od najmłodszych lat, np. poprzez wspólne śpiewanie, instrumenty, dziecięcą literaturę.
Malowanie do tej pory pozostawiano na okres przedszkolny, gdyż wcześniej pojawiał się strach rodziców przed bałaganem i obawa o bezpieczeństwo. To błąd! Elementy sztuki w postaci plastyki sensorycznej można wprowadzać dziecku już od szóstego–ósmego miesiąca życia.
Jakie to powinny być materiały?
Na początku stawiamy na produkty bezpieczne (najlepiej spożywcze), tworząc z nich jadalne farby czy masy plastyczne. Dobrym momentem na rozwijanie warsztatu małego twórcy jest drugi rok życia. Do malowania można wykorzystać gąbki, patyczki, gałązki drzew, pióra.
Pierwsze kredki powinny być lekkie i najlepiej trójkątne lub profilowane (posiadające wgłębienia na palce). To pozwoli na naukę chwytu. Pędzle natomiast dobrze, by miały krótką rączkę, wtedy łatwiej dziecku nimi manewrować i je trzymać. Rozwodnione farby lub nawet zabarwioną wodę można użyć do malowania na mleku. Świetnym narzędziem, które nam to ułatwi jest plastikowa pipeta. To narzędzie, które stymuluje czucie głębokie, rozwija małą motorykę oraz dodatkowo uczy precyzji i koncentracji.
Dzieci lubią wszystkiego próbować, wszystko wkładają do buzi. Czy może pani podać przepis na farby z produktów spożywczych, bezpieczne dla maluchów?
Do bezpiecznego malowania można użyć farb jadalnych. Najlepszą bazą jest jogurt naturalny (ewentualnie w przypadku uczuleń jogurt wegański lub bez laktozy) lub śmietana. Bardziej rozwodnione farby można zrobić z mąki ziemniaczanej i wody. Do zabarwienia takiej bazy można użyć dostępnych w domu przypraw, soków owocowych, gotowych naturalnych barwników (np. marki Helpa).
Jakie kolory da się takimi domowymi sposobami uzyskać?
Jeśli połączymy opisaną wyżej bazę z kurkumą, otrzymamy barwę żółtą, słodka papryka pozwoli uzyskać barwę czerwoną. Sok z borówek lub buraka może posłużyć do stworzenia różowej farby. Aby mieć zieloną, użyjmy szpinaku lub chlorelli, a kakao oraz cynamon wykorzystajmy do produkcji farby brązowej. Przyprawy mają jeszcze jedną zaletę – zapach. To dodatkowy bodziec dla dziecka, wspierający jego rozwój sensoryczny.
A sklepowe barwniki spożywcze?
Są bezpieczne, ale polecam je dopiero od trzeciego roku życia. Wtedy mamy pewność, że układ pokarmowy jest rozwinięty i poradzi sobie ze wszystkimi składnikami diety.
Jak aranżować przestrzeń do kreatywnej twórczości dzieci?
Dobra przestrzeń do tworzenia to taka, w której możemy czuć się swobodnie. Warto więc pomyśleć w domu o miejscu, gdzie dziecko będzie mogło malować, a my nie będziemy stresować się zabrudzoną podłogą czy meblami. Te emocje i obawy podczas malowania udzielają się wszystkim, a w rezultacie twórcza aktywność przestaje być przyjemnością.
Dziecko powinno mieć możliwość malowania przy stoliku oraz na podłodze, w zależności od wieku i potrzeb. Warto na czas malowania usunąć z pola widzenia zabawki i inne rozpraszacze uwagi. Jeśli mamy możliwość, poświęćmy kawałek wybranej ściany (najlepiej białej) do malowania. Dzieci to uwielbiają. Zadbajmy o dobre światło i czas na taką pracę twórczą.
Jak zachęcać maluchy do aktywności twórczej?
Organizowanie takiej aktywności w porze drzemki, obiadu czy po intensywnym dniu nie jest dobrym pomysłem. Pozwólmy też dziecku zadecydować o zakończeniu malowania. Zdarza się, że dzieci nie mają ochoty na długie zabawy twórcze, mają gorszy dzień, nie chcą malować, szybko się nudzą. Nie zakładajmy porażki i nie zniechęcajmy się. Czasem tak bywa.
Dzieci, które są nadwrażliwe w obszarze zmysłu dotyku mogą ostrożniej podejmować działania twórcze typu malowanie. Starajmy się zapewnić im możliwość uczestniczenia w tym na ich zasadach. Podsuńmy patyczek, pędzelek, którym będą mogły mieszać i malować. Obserwacja potrzeb dziecka jest kluczowym elementem w aranżacji przestrzeni do aktywności związanej ze sztuką.
Czy dawać duże kartki, skoro większa część zostaje biała?
Biała kartka w formacie A4 jest zawsze dobrym pomysłem. Można ją używać kilkukrotnie, dorysowywać kolejne elementy. Można ją też wykorzystać później jako wydzierankę lub wycinankę i stworzyć dzieło z kilku wcześniejszych prac.
Brak wypełnienia całości kartki u małego dziecka jest naturalny i stanowi element procesu formulacji (rozwijania zdolności i umiejętności plastycznych). Wiąże się to z powolnym nabywaniem umiejętności manualnych, rozwojem emocjonalnym, poznawczym. Początkowo pojawiają się proste kreski, kropki, ruchy koliste. Z czasem dziecko rysuje figury i próbuje odzwierciedlać w obrazkach otaczający świat, np. ludzi.
