Terapia polega na psychoedukacji, czyli zastępowaniu dysfunkcyjnych, nawykowych reakcji w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne, korzystnymi wzorami myślenia i zachowania. Uważana jest za jedną z najskuteczniejszych terapii, której widoczne efekty są poparte naukowymi dowodami.
Za początek nurtu poznawczo-behawioralnego uznaje się lata 60. XX w., chociaż to podejście czerpie z osiągnięć behawioryzmu, który rozwinął się już w latach 20. XX w.
Pionierzy nurtu poznawczo-behawioralnego i ich koncepcje:
- Aaron T. Beck – Terapia poznawcza
- John B. Watson – Behawioryzm
- Albert Ellis – Racjonalno-emotywna terapia zachowań
- Donald Meichenbaum – Poznawcza modyfikacja behawioralna.
Terapia poznawczo-behawioralna w 7 punktach:
- Terapia zorientowana na jasno określony, realny do osiągnięcia cel, ukierunkowane działanie i pomiar konkretnych efektów zmiany, zamiast na postawienie diagnozy zaburzeń psychicznych.
- Proces terapeutyczny jest skoncentrowany na tu i teraz, czyli myślach, emocjach i postępowaniu człowieka w czasie teraźniejszym oraz poprawie jego stanu i postrzegania zdarzeń w chwili obecnej.
- Zaburzenia są wywoływane przez szkodliwe, wyuczone wzorce zachowania w reakcji na bodźce dostarczone z otoczenia. Negatywna reakcja nawykowa jest natomiast zdeterminowana przez błędy poznawcze i skorelowane z nimi dysfunkcyjne założenia.
- Poprawę kondycji pacjenta osiąga się przez uświadomienie mu natury problemu, wygaszenie nieadekwatnej reakcji na bodziec, modyfikację irracjonalnych przekonań i wypracowanie akceptowalnych, dostosowanych schematów emocjonalnych i postępowania.
- Przymierze terapeutyczne – relacja z terapeutą ma partnerski charakter, a sesje są pełne empatii, ciepła, wzajemnego zaufania i szacunku.
- Zadania domowe odgrywają znaczną rolę w procesie terapeutycznym. Pozwalają utrwalić nabyte umiejętności i wykorzystać je do samodzielnego rozwiązywania problemów w przyszłości.
- Dialog sokratejski – polega na zadawaniu przez terapeutę odpowiednio sformułowanych pytań, dzięki którym pacjent uświadamia sobie własne zniekształcenia poznawcze.
Wskazania do stosowania terapii poznawczo-behawioralnej
Tę metodę jako niezwykle skuteczną stosuje się preferencyjnie w pracy z takimi zaburzeniami jak: nerwica natręctw, nerwowe tiki, napady panicznego lęku, zespół lęku uogólnionego, fobie proste i społeczne.
Badania przekonują o wysokiej efektywności tego podejścia także w leczeniu zaburzeń nastroju, depresji, PTSD (stres pourazowy).
Terapia jest też wskazana w przypadkach: problemów związanych z nadużywaniem substancji, zaburzeń odżywiania, zaburzeń osobowości typu kompulsywno-obsesyjnego.
Często używa się technik poznawczo-behawioralnych w terapii dzieci i młodzieży z autyzmem, ADHD, zachowaniami agresywnymi.
Czas trwania terapii
Leczenie w nurcie poznawczo-behawioralnym jest krótkookresowe, mieści się z reguły w przedziale od kilku tygodni do sześciu miesięcy. Czasem, gdy problem jest wyjątkowo skomplikowany, proces terapeutyczny może się przedłużyć. Pacjenci uczęszczają na sesje raz w tygodniu.
