Społeczeństwa Zachodu się sekularyzują. Kościoły pustoszeją i ich utrzymanie staje się nieopłacalne. Budynki świątyń wystawiane są na sprzedaż. Co może powstać w takim obiekcie? Jakie pomysły nowych adaptacji tych architektonicznych obiektów mają inwestorzy?
Trzy lata temu w Watykanie odbyła się konferencja pod hasłem „Bóg już tutaj nie mieszka”. Nad kwestią dekonsekrowanych kościołów pochylili się delegaci 23 episkopatów z krajów takich jak: Francja, Niemcy, USA, Belgia, Holandia i Szwajcaria, gdzie podobnych obiektów jest najwięcej.
Wymowne przy okazji owej konferencji było stanowisko papieża Franciszka, który powiedział: „Stwierdzenie o tym, że wiele kościołów, które jeszcze kilka lat temu były potrzebne, a dziś już nie są z powodu braku wiernych i duchowieństwa – powinno być przyjmowane w Kościele nie z lękiem, ale jako znak czasu, który zaprasza nas do refleksji i wymaga od nas dostosowania się”.
Zabieramy Was w podróż po spektakularnych przemianach kościołów.
Księgarnia Selexyz Dominicanen
Kościół Dominikanów w Maastricht / Holandia
W 2008 roku brytyjski magazyn „The Guardian” okrzyknął księgarnię Selexyz Dominicanen mianem najpiękniejszej księgarni na świecie. Może nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że księgarnia powstała w dominikańskim, wczesnogotyckim kościele, zbudowanym siedem wieków wcześniej. Co ciekawe, zanim ten stał się księgarnią, został przekształcony w parking dla rowerów. Potem za jego przebudowę zabrali się architekci z pracowni Merkx+Girod i tak powstało zapierające dech w piersiach miejsce dla książek.
W budynku połączono nowoczesny sklep z historyczną architekturą. W ultrawysokich wnętrzach znalazła się trzykondygnacyjna, stalowa konstrukcja przypominająca regał, która z najwyższego poziomu zapewnia niezwykłe widoki. A w miejscu, gdzie kiedyś znajdował się ołtarz, utworzono kawiarnię Coffelovers, której centrum stanowi sporych rozmiarów stół w kształcie krzyża.
Hotel Kruisheren
Kościół katolicki w Maastricht / Holandia
W XV wieku w holenderskim Maastricht powstał kościół gotycki zwany Kruisheren, wraz z przylegającym do niego klasztorem. Pięć wieków później miejsce przekształcone zostało w spektakularny, pięciogwiazdkowy obiekt hotelarski z designem z najwyższej półki.
Nie sposób nie zwrócić tu uwagi na wyjątkowo odważne połączenie tego, co dawne (średniowieczna fasada), z tym co nowe (spektakularne, designerskie meble). Nie sposób też nie zachwycić się tym, jak doskonała jest to kombinacja.
Każdy z 60 hotelowych pokoi ma własny, indywidualny charakter, nadany mu przez najbardziej znanych projektantów świata, m.in. Philippe Starcka, Le Corbusiera, a także Ingo Maurera. W każdym pomieszczeniu znajdują się dzieła sztuki.
Wisienką na torcie w Kruisheren jest restauracja hotelowa zlokalizowana na antresoli, skąd można z bliska przyjrzeć się dekoracjom ścian i sufitów. W Wine Bar Rouge & Blanc z kolei serwowane jest wino z kolekcji wystawionej w przeszklonej piwnicy z winami.
Co ważne, aktualnie obiekt pełni funkcję hotelu. Jednak został zaprojektowany tak, aby w przyszłości można było ponownie przekształcić go w kościół.
Skatepark Kaos Temple
Kościół św. Barbary w Llanera / Hiszpania
Nieco ponad 100 lat temu hiszpański artysta Manuel del Busto y Delgado zaprojektował kościół św. Barbary w miejscowości Llanera. Przez ostatnie lata imponujący budynek stał opuszczony i tak naprawdę rozpadał się przez zaniedbania. Wszystko do momentu, kiedy podjęta została decyzja o „przerobieniu” go przez grupę osób związaną z kolektywem zwanym Church Brigade. Kolektyw za pomocą funduszy zebranych online, a także ze wsparciem firmy Red Bull uratował kościół i zamienił go w publiczny skate park, zwany Kaos Temple (o przejęcie świątyni kolektyw starał się aż pięć lat).
Tym samym z kościoła usunięte zostały ławki, drewniany ołtarz, a także rzeźby i obrazy sakralne. Następnie na ścianach świątyni znalazły się multikolorowe murale, przedstawiające figury geometryczne autorstwa pochodzącego z Madrytu Okudy San Miguela – artysty, który w swojej pracy inspiruje się Hieronimem Boschem i Takashim Murakamim, a także surrealizmem i sztuką Meksyku oraz Afryki.
Najpierw trzeba nacieszyć oko wibrującymi kolorem muralami. Potem warto wzrok zatrzymać na dłużej przy sporych rozmiarów drewnianej rampie, mieszczącej się w centralnej części budynku.
Mieszkanie
Kościół św. Jakuba w Utrechcie / Holandia
W holenderskim mieście zamieszkanym przez nieco ponad milion ludzi znajduje się niewielki kościół św. Jakuba. Funkcję kościoła pełnił do 1991 roku. Po tym czasie stał się opuszczonym obiektem, w którym później próbowano stworzyć salon sprzedaży starych mebli, a następnie miejsce koncertowe. W końcu architekci z pracowni ZECC Architects przekształcili go w… mieszkanie.
Dołożyli wszelkich starań, aby budynkowi przywrócić jego oryginalny charakter. Zadbali o to, by naturalne światło docierało do wszystkich pomieszczeń i rozświetlało je – w tym celu w sklepieniu pojawiły się też nowe okna.
We wnętrzach architekci postawili na biały kolor – wypełnili nim całą przestrzeń, nadając pomieszczeniom jasności, lekkości i czystości. Zachowali też większość elementów dawnego kościoła – drewniane podłogi, stare drzwi i witraże w oknach, tym samym ograniczając swoją ingerencję do minimum.
Efekt robi wrażenie.
Centrum Sztuki Współczesnej
Kaplica Brygidek w Brukseli / Belgia
W XVII wieku w Brukseli wybudowana została przepiękna barokowa świątynia – Kaplica Brygidek (nazwa pochodzi od imienia św. Brygidy ze Szwecji, założycielki zakonu brygidek). Zaledwie 100 lat po jej powstaniu kaplica została zamknięta na rozkaz Józefa II Habsburga, wielkiego reformatora Austrii.
W późniejszych latach obiekt zmieniał swoje przeznaczenie. Był księgarnią, apteką wojskową, fabryką broni, salą do tańca, sortownią listów, a nawet rzeźnią czy schroniskiem dla ubogich.
14 lat temu w belgijskiej świątyni znalazło się Centrum Sztuki Współczesnej, w którym spotykają się różne obszary sztuki: taniec, teatr, muzyka i sztuki plastyczne.
Jest tutaj zarówno sala widowiskowa mieszcząca sto osób, jak i pokoje przesłuchań, restauracja, przestrzeń biurowa, a także pomieszczenia techniczne. Wszystko to niezwykle funkcjonalne i nowoczesne, ze smakiem połączone z historią i dostojnością kaplicy.
Muzeum Architektury
Kościół i klasztor Bernardynów we Wrocławiu
Kościół i klasztor Bernardynów to jeden z najcenniejszych zabytków Wrocławia, w dodatku o wyjątkowo burzliwej historii. Zaledwie pięć lat po zakończeniu budowy, trwającej od połowy XV wieku, bernardyni zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. Budynki klasztorne stały się wówczas szpitalem miejskim, a kościół przekazano ewangelikom. Tak było aż do końca II wojny światowej, kiedy budowlę zbombardowano, a potem niemal przez dwie dekady (lata 50. i 70. XX wieku) odbudowywano z zamiarem stworzenia w niej muzeum. Tak też się stało. Zwiedzając muzeum można podziwiać w nim gotyckie sklepienia i detale skomponowane ze współczesnymi elementami, takimi jak antresole.
Nocny klub The Church
Kościół biskupi w Denver / USA
W Denver, mieście zamieszkanym przez ponad 700 tysięcy ludzi, w tzw. Złotym Trójkącie, znajduje się obiekt sakralny, który powstał w XIX wieku jako kościół, a który od 1996 roku jest jednym z najbardziej popularnych klubów w mieście, przyciągającym najlepszych DJ-ów z zagranicy i inne talenty muzyczne.
W The Church wielbiciele imprezowych klimatów mogą bawić się każdego tygodnia, od czwartku do niedzieli. Miejsce zachwyca strzelistą gotycką architekturą i witrażami, ale jest w nim też wiele nowoczesności – m.in. artystycznie zaprojektowane oświetlenie czy systemem nagłośnienia. Wstęp od 18 lat, możliwość zakupu alkoholu: 21+ (z dowodem osobistym).
