Budda oznacza „ten, który nie śpi”. Siddhartha Gautama urodził się jako książę około 560 r. p.n.e. na terenie dzisiejszego Nepalu. Pierwszą część swojego życia spędził na doświadczaniu przyjemności, otoczony zbytkiem i luksusem. Znudzony dotychczasowymi doświadczeniami wyszedł z pałacu i za jego murami zobaczył wiele cierpienia. To skłoniło go do tego, aby podjąć decyzję o porzuceniu dotychczasowego życia i staniu się wędrownym mnichem. Pewnego dnia pod drzewem Bodhi oddał się kilkudniowej medytacji, w trakcie której osiągnął oświecenie. Resztę życia poświęcił podróżom po Indiach i nauczaniu ludzi. Jego filozofii przyświecał cel – wyzwolenie z cierpienia.
Nauki mnicha stały się fundamentem nowego nurtu religijno-filozoficznego, zwanego buddyzmem. Sam Budda nie jest postrzegany jako bóg, prorok czy istota nadprzyrodzona, tylko jako oświecony człowiek. Co więcej uważał on, że: „Wszystkie żyjące istoty mają naturę Buddy i mogą stać się Buddami”.
1. Nirwana
Ostatecznym celem egzystencji człowieka jest osiągnięcie oświecenia, czyli stanu nirwany. Oświeceniem Budda określa uwolnienie się od permanentnego cyklu odradzania i śmierci (samsary) oraz od cierpienia, które jest nieodłącznym atrybutem człowieczej natury. W dosłownym tłumaczeniu nirwana oznacza „zgaszenie” i symbolizuje ugaszenie trzech pożarów (pożądanie, nienawiść, złudzenie), które są przyczyną ludzkiego cierpienia. Stan najwyższej świadomości można osiągnąć dzięki praktykowaniu nauk Buddy oraz podążaniu ścieżką życia zgodnie z jego wskazówkami.
„Uważność ciała prowadzi do nirwany”.
2. Cztery szlachetne prawdy
Podstawowe nauki głoszone przez Buddę przedstawiają drogę, którą ludzie muszą przebyć w celu osiągnięcia oświecenia.
- Prawda o cierpieniu. Cierpienie jest wspólne dla wszystkich istot, które żyją w świecie dualizmu pomiędzy szczęściem a cierpieniem. Jedno jest przeciwwagą dla drugiego i jedno bez drugiego nie może istnieć.
- Przyczyna cierpienia. Ludzie swoimi oczekiwaniami i pragnieniami sami wytwarzają cierpienie. Wynika ono z błędnego postrzegania rzeczywistości, a jego przyczyna leży w umyśle, a nie w świecie zewnętrznym.
- Koniec cierpienia. Sposobem na ograniczenie cierpienia jest usunięcie jego przyczyny, czyli wygaszenie emocji oraz pozbycie się egoistycznych potrzeb oraz pragnień, a tym samym osiągnięcie nirwany.
- Droga do zakończenia cierpienia. Wyjście ze stanu cierpienia jest możliwe dzięki poznaniu nauk Buddy oraz zastosowaniu ich w codziennym życiu.
„Ból jest nieunikniony, cierpienie jest opcjonalne”.
3. Droga Środka/ Szlachetna Ośmioraka Ścieżka
Praktyczny przewodnik, zawierający wytyczne, którymi ludzie powinni się kierować w codziennym życiu, aby podnieść jego wartość, zminimalizować cierpienie i zbliżyć się do oświecenia.
- Właściwa percepcja – postrzeganie życia ze zrozumieniem i współczuciem.
- Właściwe myślenie –skupienie się na produktywnych myślach i dobrych intencjach.
- Właściwa mowa – pozytywne komunikaty, które nie ranią innych.
- Właściwe działanie –etyczne postępowanie z uwzględnieniem całego stworzenia.
- Właściwe zarabianie – podjęcie pracy użytecznej społecznie i nienagannej moralnie.
- Właściwy wysiłek – zrównoważone i słusznie ukierunkowane działanie.
- Właściwa uważność – bycie świadomym swoich myśli, emocji i czynów.
- Właściwa medytacja – oczyszczenie umysłu i osiągnięcie wewnętrznego spokoju.
„Nauczajcie wszystkich tej potrójnej prawdy: szczodre serce, życzliwa mowa, życie w służbie i współczuciu. To rzeczy, które odradzają ludzkość”.
4. Trzy uniwersalne prawdy
Podczas medytacji na łonie natury i kontemplacji rzeczywistości Budda doznał oświecenia na temat prawdziwej natury rzeczy i istoty funkcjonowania wszechświata, co ujął w postaci trzech uniwersalnych praw.
- Nic nie ginie we wszechświecie – materia zamienia się w energię, energia zamienia się w materię.
- Wszystko podlega zmianie – jedyną pewną rzeczą w życiu jest zmiana, cykl życia i śmierci.
- Prawo przyczyny i skutku (karma) – nic się nie dzieje bez przyczyny, zachodzi akcja i reakcja.
„Wszystko, co nam się przydarza, jest wynikiem tego, co pomyśleliśmy, powiedzieliśmy lub zrobiliśmy. Tylko my jesteśmy odpowiedzialni za nasze życie”.
5. Potrójny klejnot/ trzy skarby
Stając się wyznawcą buddyzmu każdy uczeń oddaje się pod opiekę, „przyjmuje schronienie w trzech skarbach”. Kroczenie drogą ku przebudzeniu i zgłębianie sensu ludzkiego istnienia może okazać się praktyką wymagającą dużo czasu, wysiłku i siły charakteru, dlatego osiągnięcie pełnego potencjału duchowego jest możliwe dzięki oparciu na trzech autorytetach wiary.
- Budda (Założyciel) –przewodnik, inspiracja i ostateczny nauczyciel duchowy;
- Dharma (Nauka) – ścieżka, którą dzięki naukom Buddy podąża się ku przebudzeniu;
- Sanghi (Wspólnota) – nauczyciele lub towarzysze, którzy razem studiują nauki, dzielą się doświadczeniami i praktykują medytację.
„Wielki dar – dar Dharmy zwycięża wszystkie dary”.
6. Trzy trucizny/ trzy pożary
Główne wady charakteru, które stoją na przeszkodzie wzrastania duchowego, powodują cierpienie i nie pozwalają wyjść z koła samsary.
- Pożądanie – powoduje nadmierne przywiązanie i chciwość ego.
- Nienawiść – powstaje w akcie samoobrony przeciwko zagrożeniom i niesprawiedliwości.
- Złudzenie – błędne postrzeganie rzeczywistości i niezdolność do zrozumienia istoty rzeczy.
„Nie ma strachu dla tego, którego umysł nie jest wypełniony pragnieniami”.
7. Pięć wskazówek
Wytyczne moralnego zachowania, które powinny być przestrzegane w celu gromadzenia dobrej karmy, doskonalenia osobowości i umysłu oraz wzrastania na ścieżce do nirwany.
- Zakaz zabijania – niekrzywdzenie innych istot oraz poszanowanie ich życia.
- Zakaz kradzieży – brak oszust, przywłaszczania sobie cudzego mienia i wyzysku gospodarczego.
- Zakaz niewłaściwego zachowania seksualnego – unikanie wykorzystywania seksualnego, molestowania, cudzołóstwa.
- Zakaz kłamstwa – powstrzymanie się od kłamstwa, obrażania, wyzwisk, plotek, pustosłowia.
- Zakaz używania środków odurzających – szacunek dla trzeźwego umysłu i obiektywnego wglądu w rzeczywistość.
„Unikaj złych czynów, jak człowiek kochający życie unika trucizny”.
Ciekawostki: Buddha bowl, czyli miska Buddy
Danie, które zyskało sporą popularność w 2017 roku. Domniemania co do pochodzenia tej nazwy są różne. Jedna z koncepcji nawiązuje do zbilansowanego składu dania, natomiast „balans” jest kluczowym przymiotem buddystów. Inna, do miski Buddy, którą ten zapełniał jedzeniem darowanym przez ludzi podczas swojej misji nauczania. Niektórym miska wypełniona jedzeniem przypomina pokaźny brzuch tzw. śmiejącego się Buddy, chińskiego mnicha z X wieku zwanego Budai.
Szczęśliwie, samo danie jest już jednoznacznie kojarzone. Miska Buddy stanowi kolorową, wegetariańską kompozycję małych porcji różnych składników pokarmowych, bogatą w błonnik i witaminy. Najczęściej składają się na nią: ryż, komosa ryżowa lub makaron przykryty rozmaitymi pieczonymi, gotowanymi na parze lub surowymi warzywami, tofu lub tempeh (składnik kuchni indonezyjskiej).
